Wspominamy pruskie koleje

W tym okresie trwał gwałtowny rozwój sieci kolejowej. Był to niezwykle ważny czynnik napędzający dynamicznie rozwijająca się gospodarkę Ostpreußen.
W ciągu kilkunastu lat gwałtownie wzrasta natężenie ruchu pociągów, a tym samym ilość przewożonych towarów i pasażerów. Orneta uzyskała połączenia w kierunku Braniewa, Morąga, Słobit, Lidzbarka Warmińskiego. Całą siecią zawiadował Zarząd Królewskich Kolei Prus, a potem Niemieckie Koleje Państwowe.

Ruch osobowy nie tylko obsługiwał potrzeby komunikacji lokalnej, ale też międzynarodowej. Przez ornecki węzeł kolejowy przejeżdżały pociągi ze stolicy Prus Wschodnich — Koningsbergu do Warszawy.
Przewozy towarowe zajmowały ważne miejsce w pracy Bahnhof Wormditt. Wożono wszystko. Produkty rolne, wyroby przemysłowe, materiały budowlane, węgiel, wyroby metalowe, duże ilości zwierząt hodowlanych... były to lata prosperity.

Koniec lat trzydziestych to obrót towarowy sięgający 200 — 500 ton dziennie co wymagało „obsłużenia” 12-15 wagonów. Ekspedycja na dworcu codziennie przyjmowała około dwóch ton przesyłek bagażowych i ekspresowych.
Towary nie tylko były dostarczane do Ornety. Kolej miała w Ornecie stałych klientów, którzy swoje produkty wysyłali w głąb Niemiec i Prus: spółdzielnia rolnicza Raiffeisena i elewator zbożowy Rzeszy Reichslugerhalle, fabryka wozów konnych Fabrik Neubarth!, fabryka maszyn i tłocznia Karl Engling & Söhne...
Te kilka danych podkreśla ważność orneckiego węzła kolejowego.

Budowę jednej z linii orneckiego węzła, połączenia do Słobit rozważano już na początku XX wieku. Sprawa ta trafiła nawet pod obrady pruskiego Landstagu. ”Moi Panowie, przybyłem tu by przedstawić trzy bolączki kolejowe, które dotyczą nie tylko mojego okręgu wyborczego Braniewo-Lidzbark, lecz także całej Warmii, a nawet w ogóle Prus Wschodnich. Pierwsza bolączka jest pilnym życzeniem ludności od wielu, wielu lat: potrzeba nowej kolei łączącej Ornetę ze Słobitami" — takimi słowami wypowiadał się jeden z parlamentarzystów.
I po blisko 20 latach powstała jedna z ostatnich linii kolejowych na terenie Prus Wschodnich. 01.10.1926r. oddano połączenie do Słobit. Jednak prace wykończeniowe trwały do 1928r. Było to ważne przedsięwzięcie, gdyż łączyło centralną część Prus z linią OSTBAHN.

Trasa (a raczej pozostałości po torowisku) biegnie przez urokliwe tereny Warmii. Urok wynika nie tylko ze zróżnicowania wysokości, ale też położenia rzek i głębokich parowów często ukrytych wśród malowniczych pól i lasów.
Pociągi pokonywały różnice poziomów 35 m na długość około 30 km. Teren nie był łatwy dla niemieckich inżynierów. Było to spore wyzwanie. Należało pokonać zarówno szerokie koryta rzek, biegnące w głębokich dolinach, co wiązało się z budową dużych mostów. Również ukształtowanie terenu zmuszało do tworzenia wysokich nasypów jak i głębokich wykopów.

Pamiętano o też o niekolizyjnych przejazdach nad drogami (często o znaczeniu lokalnym). Dlatego tak często na linia dawnych kolei pruskich widać sporą ilość wiaduktów… niestety, po których zostały w większości przyczółki. Nie zapomniano też o przyszłości sieci kolejowej na terenie Prus: całą linię zaplanowano jako dwutorową. I tak powstało dziewięć mostów i wiaduktów… jeden z nich będzie bohaterem następnego artykułu.

W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku niemal cały ruch kolejowy z Rzeszy na teren Prus Wschodnich odbywał się tranzytem poprzez stacje Tczew i Malbork linią zwana Ostbahn. Ruch ten zwiększał się z roku na rok (co było podyktowane prężnie działającą gospodarka Prus). To zapewne zadecydowało o lokalizacji nowego "skrótu" z Ostbahnu: połączenie Słobity — Orneta i dalej istniejąca siecią do Węgorzewa.

Niektórzy nazywali tą trasę "trzecim korytarzem komunkacyjnym". Nieoficjalnie mówi się o też „dyplomatycznych” zabiegach przedstawicieli rodu zu Dohn, którzy od wieków byli właścicielami przepięknych posiadłości, majątków, połaci ziem i lasów rozrzuconych w bliskości wybudowanej linii. Ważnym czynnikiem, który Berlin wziął pod uwagę, były potrzeby wojska ukazane poprzez działania w okresie I wojny. Niestety słuszność tych założeń została potwierdzona w II wojnie światowej, której walec przetoczył się również po torach pruskich kolei.
Trasa ta zabezpieczała zarówno ruch osobowy jak i towarowy. Codziennie na odcinku Słobity — Orneta kursowało pięć składów osobowych z wagonami 2. i 3. klasy (W obu kierunkach). Natomiast dwa składy przyjeżdżały do/z Kętrzyna. Połączenia były skomunikowane z innymi połączeniami (na Elbląg, Królewiec, Olsztyn, Morąg, Korsze, Giżycko, Węgorzewo).

Niestety jak wiele linii kolejowych i ta została rozebrana w lutym 1945 roku przez oddziały Armii Czerwonej jako reparacje wojenne. Wraz z szynami stanowiący cenny surowiec dla zniszczonej gospodarki, demontowano całą dostępną kolejową infrastrukturę: mosty, parowozownie, semafory… a jednak kilka pięknych symboli potężnej pruskiej kolei ocalało.

W rejonie wsi Dąbrówka można do dziś podziwiać olbrzymie filary mostu biernego nad Pasłęka (1926). Niedaleko Ornety nad urokliwą rzeką Drwęcą Warmińską zachował się jeden z najdłuższych mostów kolejowych (1924) na terenie dawnych Prus Wschodnich. Oba mosty powstały w zakładach przemysłowych Union-Gießerei Königsberg.

Nadal można przespacerować się po wysokich nasypach poprzerywanych małymi kamiennymi wiaduktami. Jednak z dużej infrastruktury kolejowej na tym odcinku zostały tylko dworce w Ornecie i Słobitach. A z wybudowanych dziewięciu mostów i wiaduktów zostały tylko trzy.
Niestety, znacząca niegdyś epoka kolei na Warmii szybko odchodzi w niepamięć.
c.d.n.
Robert Dubaj