Przyjechaliśmy do Polski, bo u nas już Polski nie było

Wanda Wojtel urodziła się 10 lutego 1930 roku w Medrykach, w Polsce. Dzisiaj to tereny Białorusi. Miała niecałe 10 lat gdy rozpoczęła się II Wojna Światowa.

— Czy pamięta pani 1 września 1939 roku?
- Pamiętam, ale o wojnie wiedziałam już wcześniej. Tata interesował się polityką, czytał gazety i słuchał radia. Podsłuchałam kiedyś jak rozmawiał ze swoim kolegą. Powiedział, że niedługo będzie wojna. Bardzo się przestraszyłam. Ojciec mówił też, że nie daj boże żeby Sowieci przyszli, bo wtedy będzie koniec z nami. 1 września Hitler zaatakował Polskę, ale u nas nie było bombardowań ani strzelania. Niedługo potem wkroczyli Rosjanie. I wtedy się zaczęły aresztowania, prześladowania i wywózki.

— Jak zmieniło się pani życie codzienne?
- Od początku wojny nie można było dostać cukru, soli i innych potrzebnych rzeczy. Na wsi nie było prądu i trzeba było stać w długiej kolejce żeby kupić naftę do lampy. Radzieckie sołdaty zabrali nam konia. Chodziłam wtedy do szkoły, a dzieci zmuszone były uczyć się języka rosyjskiego. Zamiast naszego nauczyciela uczyła nas Żydówka. Ona zniknęła bez śladu jak weszli Niemcy.

— Czy było jakieś wydarzenie, które szczególnie zapadło pani w pamięć?
- Tak. Sowieci kazali wszystkim oddać posiadaną broń. Ojciec miał taki pistolet. Pojechał do miasta i go oddał. Na szczęście tata poprosił o pokwitowanie. Jakiś czas potem przyjechali żołnierze i aresztowali ojca, i zawieźli do miasta. Postawili go pod murem i mieli rozstrzelać. Ojciec zapytał, dlaczego chcą go zastrzelić, a oni powiedzieli, że nie oddał broni. Na szczęście miał w kieszeni pokwitowanie i dzięki temu przeżył. Ale od tamtej pory zaczęło się piekło.

— Co to znaczy, że zaczęło się piekło?
- Po tym wydarzeniu ojciec nie mieszkał już z nami. Jak było ciepło to był w lesie, a czasem gdzieś u rodziny. Rosjanie go szukali. Często nas nawiedzali, wypytywali o ojca, straszyli. Pamiętam jak przyszli w nocy. Walili do drzwi. Otworzyła moja siostra. Żołnierze weszli do domu, przeszukali piwnicę i strych. W pewnej chwili karabin jednego sołdata wystrzelił i zostawił dziurę w suficie. Wszyscy byliśmy przerażeni. Moja rodzina skazana została na wywózkę na Sybir. Można mówić o szczęściu, bo weszli Niemcy i tylko dzięki temu nas nie wywieźli. Ale wtedy znowu zaczęły się aresztowania. Znowu wywozili mężczyzn na prace przymusowe i do obozów koncentracyjnych.

— Kiedy wyjechała pani z rodzinnej wsi?
- Przesiedlenia zaczęły się 1945 roku. Każdy musiał przedstawić dokumenty potwierdzające obywatelstwo polskie, bo dużo tam było Białorusinów. Wtedy zostawiliśmy cały dobytek i przyjechaliśmy do Polski, bo u nas już Polski nie było.

— Rosjanie aresztowali pani męża...
- Mój mąż był żołnierzem Armii Krajowej. Miał 18 lat gdy jego i siedem tysięcy innych mężczyzn aresztowano i wywieziono do obozu pracy w Kałudze. Po dojechaniu na miejsce, rozdzielili młodych chłopaków od starszych. Młodzikom Rosjanie dali dobre ubrania i nakłaniali ich, żeby złożyli przysięgę, bo chcieli wcielić ich do armii radzieckiej. Ci jednak nie zgodzili się. Wtedy dostali stare szmaty i wywieźli ich do wyrębu lasu. Musieli wykopać sobie ziemianki, żeby w nich mieszkać. Mieli beczkę i palili w niej ogień. Z gałęzi zrobili sobie posłania. Spali tam po dwóch na jednym posłaniu, żeby było cieplej. Za prześcieradło mieli płaszcz wojskowy, a drugim płaszczem się przykrywali. A tam mrozy straszne. Wielu słabszych zmarło tam, wycieńczonych głodem i mrozem. Do końca życia mój mąż niezwykłą szacunkiem darzył chleb. Jadł go do wszystkiego, nawet do ziemniaków.

— Co myśli Pani o sytuacji na Ukrainie?
- Boję się, gdy oglądam wiadomości. Wydaje się jakby cały świat zwariował i wojna znów wisiała w powietrzu. Nie rozumiem dlaczego ludzie nie mogą żyć w spokoju. Tylu ludzi umarło, a świat jakby niczego się nie nauczył.

Zobacz: kresy.wm.pl

Rozmawiał Kamil Onyszk